วันที่เพลงไม่ต้องการเสียงเบส
เครื่องดนตรีเสียงต่ำๆ ที่เรียกกันว่าเบส ช่วยให้เพลงมีความหนักแน่น บอกทางเดินของคอร์ดหลักๆ ของเพลงไปจนจบบทเพลง เคยได้ยินบทเพลงที่ไร้เสียงเบสกันประปราย บ่งบอกความรู้สึกอย่างไรกันบ้างครับ
เคยมีการทดลองใช้เครื่องสีเช่น ไวโอลิน บรรเลงบทเพลงหนึ่ง แล้วก็นำเชลโลเพิ่มเข้ามาในบทเพลงนั้น ผลแตกต่างที่สัมผัสได้คือความหนักแน่นจะหายไปสำหรับบทเพลงที่ไร้เชลโล นั่นแสดงถึงอิทธิพลของคลื่นเสียงต่ำๆ ที่มีต่อการตอบสนองการรับรู้ของโสตประสาทของเรา
คลื่นเสียงต่ำๆ ทำไมจึงส่งผลต่อการรับรู้ในระบบประสาทได้ดี เคยมีนักวิทยาศาสตร์อธิบายไว้ว่าเราได้ฟังคลื่นเสียงต่ำๆ เหล่านี้ตั้งแต่เราเป็นตัวอ่อนอยู่ในครรภ์มารดา การได้ยินเสียงหัวใจของมารดาเต้นเป็นเวลาถึง 9 เดือนในครรภ์นั้น เพียงพอที่จะทำให้เราตอบสนองเสียงต่ำๆ ได้ดี การกล่อมทารกให้นอนหลับก็มักจะกล่อมด้วยโทนเสียงต่ำๆ นุ่มนวลซึ่งการตอบสนองของทารกจะให้ผลดีกว่าในด้านความสงบ หรือแม้กระทั่งบทเพลงเพื่อการผ่อนคลายก็มักใช้โทนเสียงต่ำๆ นุ่มนวล ในความเร็วที่ไม่มากนัก นั่นเป็นตัวอย่างที่วิจัยโดยนักวิทยาศาสตร์ซึ่งอธิบายให้เราเข้าใจในรูปแบบของทฤษฎีต่างๆ จากการวิจัยทดลอง มาดูในแง่ของคนทั่วๆ ไป เวลาเราออกกำลังกายหรือตื่นเต้นมากๆ เรามักจะได้ยินถึงเสียงหัวใจตัวเองเต้นดังตุ้บๆ ด้วยตัวเราเองเสมอๆ ซึ่งก็เป็นเสียงโทนต่ำๆ ที่เราคงคุ้นเคยมาตั้งแต่ยังอยู่ในครรภ์มารดานั่นเอง
ย้อนกลับมาเรื่องที่จั่วหัวไว้คือวันที่เพลงไม่ต้องการเสียงเบส ก็ไม่สามารถบอกได้ว่ามันจริงตามนั้นตรงตัวเลยหรือเปล่า ย้อนไปสมัยที่ผมเรียนมัธยม จะมีร้านอาหารประเภทที่มีกีตาร์โปร่ง 1 ตัว กับสิ่งที่เรียกว่า Rhythm Box คอยให้จังหวะที่เครื่องมีไว้ให้เช่น Soul, Slow Soul, Rock, Bossanova, Blues เป็นต้น แน่นอนที่สุด ไม่มีเครื่องดนตรีที่เรียกว่าเบสอยู่ในนั้น เพราะนักร้องเล่นกีตาร์คนเดียว แล้วร้องไปด้วย บางเพลงก็ใช้เทคนิคตีคอร์ดไปร้องไป บางเพลงก็ใช้วิธี Picking ดังนั้นจะว่าไม่มีเสียงเบสมันก็ไม่ถูกต้องเสียทีเดียว เพราะยังมีโน้ตตัวต่ำๆ จากสายกีตาร์อยู่บ้าง แต่ถ้านำมาเปรียบเทียบกับสิ่งที่เราคุ้นเคยในวงดนตรีที่ครบเครื่อง เราจะรู้สึกว่าถ้ามีเสียงเบสคอยเดินตามไปด้วยมันจะเร้าใจมากกว่านี้ไม่น้อยเลย ที่เล่ามานั้นอาจเป็นแค่ข้อจำกัดทางการแสดงในร้านอาหารที่เกี่ยวข้องกับกฎหมายการทำธุรกิจเพื่อการเปิดปิดตามเวลาของประเภทธุรกิจที่ขออนุญาต และภาษีที่จัดเก็บ ในยุคนั้นจะมีร้านอาหารประเภทนี้มาก เพราะสามารถฟังเพลงพร้อมกินข้าวได้ตั้งแต่ 10 โมงเช้าเป็นต้นไป นักดนตรีก็วิ่งรอกไปเล่นร้านต่างๆ ได้แทบทั้งวัน สมัยนี้เรามักจะเห็นวงดนตรีประเภทนี้ตั้งแต่ 5โมงเย็นเป็นต้นไป ที่เราชอบเรียกกันว่าวง Folk Song นั่นแหละครับ
แล้ววงที่ว่าจะบริหารจัดการเสียงต่ำๆ ได้เพียงพอหรือไม่ บางทีเราก็รู้สึกว่าครบ หากเราได้ยินตัว Root ของเพลงเดินประกบตามไปด้วย ขึ้นอยู่กับ Skill ในการเล่นของนักดนตรีคนนั้นๆ หรือเทคนิคที่ใช้ แต่นั้นก็เป็นประเภทของวงดนตรีที่เรามักจะเห็นเพิ่มมากขึ้นในยุคนี้ อาจเกี่ยวกับราคาค่าจ้าง หรือความต้องการของร้านนั้นๆ ในช่วงเวลาต่างๆ
มีอีกประเภทที่เราเริ่มจะได้ยินได้ฟัง ก็คือวงดนตรีที่ไม่มีเครื่องดนตรีอยู่ในวงเลย อาจมีเพียง กลอง เปียโน บรรเลงกันแค่ 2 ชิ้น แน่นอนว่าเสียงเบสก็ต้องมาจากมือซ้ายของคนเล่นเปียโน เพราะเปียโนสามารถเล่นได้ครอบคลุมทั้ง Rhythm, Harmony, Melody อยู่แล้ว แต่ความคุ้นเคยที่จะได้ยินเสียงเบส ไม่ว่าจะเป็น Double Bass หรือ Acoustic Bass, Electric Bass จะดูเหมือนขาดอรรถรสบางอย่างไป (สำหรับหลายๆ คน) บางคนก็อาจไม่รู้สึกอะไรเพราะยังรับรู้ถึงเสียงต่ำๆ จากเบสของเปียโน แต่ถ้าลองให้มือเปียโนบรรเลงโดยไม่ต้องเล่นโน้ตเบสไปด้วย เราจะเริ่มรู้สึกว่ามีอะไรบางอย่างไม่ตอบสนองการรับรู้ของเราเวลาฟังเพลงเพิ่มขึ้น เนื่องจากว่าเราได้ยินจังหวะจากกลอง แต่ไม่มีเสียงเบสที่คอยบรรเลงไปกับจังหวะนั้นๆ นั่นเอง ดนตรีทดลองเหล่านี้เริ่มมีมากขึ้น ในขณะเดียวกันคนเบสเองก็เริ่มออกมาเล่นอยู่แถวหน้าคือเป็น Melody มากขึ้น แต่ส่วนมากก็ยังต้องมีมือเบสที่คอยเล่น Rhythm ให้อยู่ หรืออาจใช้ Synth Bass ช่วยคุมความหนักแน่นให้ แต่ก็ยังเป็นเสียงเบสที่เราคุ้นเคยอยู่ดี
เราลอง Cut EQ เพลงที่เราอยากจะฟัง โดยลดย่านความถี่ต่ำออกไป หรือฟังจากลำโพงมือถือโดยตรง บางทีเพลงนั้นเราจะเริ่มรู้สึกว่าขาดอรรถรสบางอย่างไป นั่นเพราะเรายังคุ้นเคยกับการตอบสนองเสียงต่ำๆ เหมือนเป็นสัญชาติญาณดั้งเดิมของเราตั้งแต่อยู่ในครรภ์มารดาแล้ว ไม่เช่นนั้นเราคงไม่เห็นการพัฒนาของ Pipe Organ ที่มีท่อใหญ่ๆ เพื่อขับเคลื่อนเสียงความถี่ต่ำๆ จนเป็นที่มาของการกำเนิดเครื่องดนตรีที่เรียกว่า “เบส” เป็นแน่แท้ ตราบใดที่เรายังต้องทดลองอะไรไปเรื่อยๆ แม้กระทั่งตัดเครื่องดนตรีเบสออกไป ซึ่งสมัยก่อนเราส้รางมันขึ้นมาเพื่อการเดียวกัน ก็ต้องลองกันไปเรื่อยๆ ว่าเราจะเริ่มชินกับการไม่ได้ยินเสียงเหล่านี้หรือไม่ ดูกันยาวๆ ครับ ………